Invloed daglicht op gezondheid
De oude Grieken maakten al melding van de heilzame werking van (zon)licht op de mens.
De laatste jaren blijkt dat daglicht een veel grotere rol speelt dan lange tijd gedacht: het menselijk oog werd beschouwd als lichtorgaan.
Sinds enige tijd is bekend dat het oog ook zorgt voor de juiste instelling van de biologische klok. Deze zogenaamde circadiane ritmiek, de cyclus van ongeveer 24 uur, stuurt een aantal fysiologische en psychologische processen aan. Het allerbelangrijkste signaal voor het circadiane ritme is het signaal van de zonsopgang en de zonsondergang.
Er is dus een nauw verband tussen ons functioneren en daglicht. Dat komt omdat onze biologische klok reageert op de fluctuatie van daglicht door de productie van bepaalde hormonen die het menselijk dag- en nachtritme regelen. Variatie in intensiteit en kleur van het daglicht zorgt ervoor dat de mens meer of minder actief wordt door de prikkeling van foto-receptor-cellen in het netvlies. Het blauwere (koele) ochtendlicht zorgt voor de toename van cortisol (stress- of energiehormoon) waardoor de mens alerter en actiever wordt. In de loop van de heldere dag blijft het op voldoende niveau om gedurende de dag de mens actief te houden. Naarmate de dag vordert, verandert de samenstelling van licht doordat het roder (warmer) wordt. Hiermee komt de productie van het slaaphormoon, melatonine, op gang als voorbereiding op de nachtrust (Brainard, George; photoreception for regulation of melatonin and circadian systems in humans; 2002).
Het gebruik van daglicht in gebouwen maakt dat de biologische klok van de mens gelijk blijft lopen met het natuurlijke menselijke ritme.
Bijkomend effect van daglicht is gewoonlijk uitzicht, wat ook invloed heeft op het menselijk welzijn: Het geeft contact met de omgeving, uitzicht op groen en water geeft rust en ontspanning, en het draagt bij aan het oriëntatievermogen. Daglicht en uitzicht hebben zo invloed op gezondheid en welzijn en daardoor verbeteren de werkprestaties weer. In ziekenhuizen dragen daglicht en uitzicht bij aan het genezingsproces.
Daglicht heeft een sterker wisselende intensiteit dan kunstlicht wat positieve prikkels oplevert tevens geeft daglicht een besef van tijdsbeleving.
Uit onderzoek blijkt dat met daklichten in winkels de verkoop verhoogt tot 40% en leerlingen op basisscholen een 10 – 20% hogere prestatie op reken- en leestesten leveren dan die op scholen met weinig daglicht (bron: BBA Binnenmilieu, onderzoek van Heshong & Mahone uit respectievelijk 1996 en 1999). Depressiviteit kan in een aantal gevallen bestreden worden met licht: Seasonal Affective Disorder (SAD) of winterdepressie. Niet voor niets stelt het Arbobesluit eisen aan ‘doorzichtige lichtopeningen’ in ruimten waar gewerkt wordt. Het feit dat licht ook biologische functies reguleert heeft geleid tot onderzoekprogramma’s aan diverse instituten en universiteiten.
Hinder
Aan het toepassen van daglicht als lichtbron kleven ook bepaalde risico’s van hinder. Tegenlicht en zonlicht kunnen hinderlijk zijn bij het werkproces, al dan niet achter een beeldscherm. Tevens kan door zon-instraling de temperatuur in een gebouw te hoog oplopen. Tegenlicht kan worden voorkomen door tempering van het daglicht en/of kunstlicht van een andere zijde dan het raam te laten komen. Om verblinding of oververhitting door de zon te voorkomen, is een voorziening voor zonwering nodig.
Esthetische aspecten
Daarnaast spelen esthetische argumenten een rol: daglicht is natuurlijk en wisselt voortdurend van kleur en intensiteit. Zowel ontwerpers als gebruikers erkennen deze esthetische betekenis van daglicht voor de architectuur en de beleving van de ruimte. Gelukkig realiseren steeds meer architecten zich dat er met daglicht veel meer mogelijk is; diverse projecten laten dat ook zien.